Van een verweerde stronk van een Apenboom maak ik een schemerlamp: de Apen Schemer.
Apenboom: takkenkransen en scherpe groene stekelbladen
Begin 2017 vond ik langs het fietspad grote stukken van een Apenboom; gedumpt als afval. Dat is die groene stekelige boom met takken vol met stekels in kransvorm. Hij werd in de jaren 70-90 vaak als sierboom in voortuinen geplant en weer verwijderd als hij te groot werd…. Zo ook het lot van deze boom. De stukken stronk lagen er al een hele poos, half in de kleigrond en overwoekerd door een bramenstruik. De stekelige bast, cq. schubbenachtige bladertooi was er goeddeels vanaf gerot. Kortom: mooi hout om wat leuks van te maken. De manier waarop de takken in kransen boven elkaar “gestapeld” aan de stronk van de Apenboom zitten, maakt het geliefd hout voor het kops draaien van schalen. De startpunten van de takkenkrans vormen daarbij opvallende rode vlekken in de schaalrand.
Kops uithollen Apen Schemer rondom het centrale waterkanaal
De stronk kopshout in de draaibank klemmen en uithollen maar. De jaarringen werden als het ware van buiten naar binnen uitgelepeld als met een ijsschep. In het midden heb ik een steun laten staan, om later een handgedraaide holle steel op te kunnen bevestigen. De steel moet dienen als lampenkap. Het gaatje voor het snoer heeft de boom zelf al verzorgd: een centraal waterkanaal. Heel apart, het lijkt wel een boorgat ! Toen de schaal klaar was heb ik hem in de Danish Oil gezet en daarna gepolijst met Yorkshire Grit en in de Shine Wax gezet.
Kleine kommetjes voor stekels
De stekels van de Apenboom intrigeerden mij: ze zijn heel sterk en heel mooi gevormd. Ze liggen als een soort “schubben” tegen de takken aan. Als ik die nu eens gestileerd zou kunnen namaken en als “kransen” op de holle steel zou kunnen bevestigen …. Het idee ontstond om kleine, dunwandige kommetjes te draaien, waaruit per kommetje een aantal stekelblaadjes gezaagd zou kunnen worden. Ik heb gekozen voor berkenhout, omdat het zo licht is, zowel wat kleur, als gewicht als bewerkbaarheid betreft. Vijf kommetjes, met wanddikte van 3 á 4 mm, voor vijf kransen met stekels. Later nog een zesde voor de deksel.
Steel van Jatoba tropisch hardhout
Ik had nog een stuk Jatoba liggen, van en eerder project. De erg mooie dieprode kleur sprak mijn aan voor de steel van deze Apenboom Schemerlamp: de Apen Schemer. Een grove schets gaf mij richting voor het maken van de steel. Er zijn een aantal gestapelde ringen op gedraaid, waar de stekelblaadjes op moeten komen. Het uithollen was een lastige klus, aangezien ik 16 cm diep (!) moest en het handvat van de schalenguts niet fijn werkt om heel diep weg te steken zonder glooiing… Het is gelukt met een stuk gereedschap dat er niet voor bedoeld is: de afsteekguts. Heel voorzichtig in de langsrichting naar binnen werken was de remedie. Hoe dieper, hoe meer onbalans op de beitel, aangezien de beitelsteun buiten de steel moest blijven. Dat leverde dus een paar overbelaste polsspieren op 🙁 Tenslotte gaten geboord voor de lichtstralen die op de nog te maken stekels moeten gaan vallen….
36 Blaadjes en stekels voor Apen Schemer uit kommetjes en spietjes
Er zijn 6 berken kommetjes gedraaid, soms bleek de wanddikte dunner dan 2 mm ! Elk kommetje is in partjes gezaagd met de fretzaag, om een ring van 6 blaadjes te verzorgen. Elk blaadje is verder handmatig gevormd op de schuurschijf. De punt is verjongd en plat afgeslepen om er een stekel op te kunnen lijmen. Uit spietjes gezaagd Jatoba zijn stekels geslepen. Oppassen voor je vingers aangezien je heel dicht bij de schuurschijf werkt en de stekels gloeiend heet worden om ze de gewenste zwarte kleur te geven. Soms lijken het wel haaientanden! Ieder blaadje heeft een ronding aan de onderkant waarmee hij later op de steel gelijmd kan worden. De exacte ronding is van de steel m.b.v. een meet-touwtje op een zelf gemaakte “taps” toelopende schuurrol overgebracht. Bij het lijmen van de stekels op de blaadjes met CA-lijm bleken de contactvlakken soms maar 1 mm dik !
Deksel van Jatoba en topje van Apenboom
Om de Apen Schemer te completeren en niet in de LED-lamp te kijken heb ik een dekseltje gedraaid van Jatoba. Ook daar gaten in gemaakt voor het licht en de warmte-uitstroom van de lamp. Het topje laat dezelfde jaarringen zien als de basis en heeft in het midden het karakteristieke natuurlijke gat. Uit het topje steken 3 stekels; alsof de blaadjes nog door moeten komen ….
De volgende fase is het afwerken van de 36 blaadjes en ze lijmen op de steel. Daarvoor maak ik een hulpstuk waarmee ik de steel kan fixeren in de draaibank.
De blaadjes erop en de lamp erin
Eerst heb ik alle blaadjes nog een keer geïnspecteerd en af en toe de stekelpunten een beetje bijgevijld. Daarna ze in de Danish Oil gezet. De steel heb ik tussen 3 blokjes zachthout geklemd en om de 60 graden het geheel gefixeerd met de index-schijf om er een serie blaadjes op te kunnen lijmen.
De Titebond thick CA-glue werkt heel goed: enkelzijdig aanbrengen, 10 sec. wachten. blaadje in 1 keer goed plaatsen en daar 20 sec. fixeren en dan voorzichtig loslaten. Wel opletten om je vingertoppen uit de lijmzone te houden ! Soms, als het blaadje toch ietsje verschoof, is er een kleine streep witte lijmresidu te zien… laat maar zitten, ik wil de blaadjes er niet per ongelijk afknakken. Trouwens, het is tenslotte handwerk. De Steel met blaadjes heb ik op de kom van de Apenboom geplaatst. De engelsen noemen het de Monkey Puzzle Tree :-). Op het dekselte heb ik de zesde ring stekelblaadjes gelijmd. Het dekseltje en dopje erop en de Apen Schemer is eindelijk zichzelf.
Er is een 5 watt spaarlamp in geplaatst. Er ontstaat een mooi lichtspel op de muur en van bovenaf is het net een bloem 🙂 De Apen Schemer wacht nu alleen nog op zijn pootjes …
Een opfrisbeurt na 4 jaar
In 2021 heb ik de lamp uit elkaar gehaald en alles netjes schoongemaakt. Er raakten twee blaadjes los, die weer vastgelijmd. Uit een reststukje Jatoba heb ik een voetje gedraaid, in de stijl van de stem: tapse cylinder met gaatjes. Dit voetje is om de oude draaivoet geschoven, zodat het snoer netjes door een gaatje past. De vaas is opnieuw in de glanswas gezet en ziet er weer als nieuw uit !
Peter van Tienhoven
