Wandkast met Bar

De Wandkast is handgemaakt van oude, ruw gezaagde Franse eiken planken. In de kast, die primair voor boeken is bedoeld, bevinden zich drie kleine kastjes. De middelste is een Bar met een klep om drank op in te schenken. De beide flankerende kastjes zijn voor glazen en andere kleine spulletjes. Het woeste houtpatroon is over de drie deurtjes gespiegeld. De Wandkast heeft daardoor een heel warme, natuurlijke uitstraling.

Bar in het midden van de Wandkast

In 2014 ontstond het idee om samen met mijn dochter Sandra een Wandkast voor haar te maken. Toen woonde ze nog in een flat in Eindhoven, dus daar was de maatvoering op gericht. Tijdens het ontwerpen kwam al snel de behoefte om ook een paar afgesloten kastjes erin te hebben, met de mogelijkheid om een drankje te kunnen schenken. De kast zou een “strakke” vormgeving moeten hebben, maar het hout zelf moest juist robuust zijn, met de knoesten en scheuren goed zichtbaar. Sandra heeft het ontwerp gemaakt en ik heb geholpen om de constructie mooi en stevig te maken. Op de basistekening zien we de drie kastjes, met de bar in het midden van de Wandkast. Hij zou uit twee op elkaar te plaatsen delen moeten bestaan, anders konden we hem niet maken en vervoeren. Het project zou zoveel mogelijk gezamenlijk worden uitgevoerd.

Frans ruw Eiken

Bij een grote houthandel in 2e hands hout, gevestigd in een oude steenfabriek aan de Waal hebben we mooi “historisch hout” gevonden. Een partij oude ruw gezaagde planken, allemaal uit de zelfde Eik. Dit gaf ons de mogelijkheid om de planken bij elkaar uit te zoeken qua tekening en houtstructuur. Zo konden we de zijkant van de onder- en bovenkast mooi door laten lopen en de paneeldeuren perfecte kopieën van elkaar maken ! Het hout heb ik eerst evenwijdig gezaagd en toen door de vandiktebank op gelijke dikte gemaakt. Het hout is, door zijn grote knoesten, weerbarstig om mee te werken, maar ook heel mooi. De planken lagen eind 2014 allemaal genummerd klaar voor de wandkast.

Lang en leerzaam project

In 2015 hebben we heel weinig kunnen doen. Sandra ging in Utrecht wonen in een oud huis, waar heel wat aan gedaan moest worden. De tijd die we samen hadden is daarin gaan zitten, ook leuk. In 2016 hebben we dus het gros van de werkzaamheden gedaan. De wandkast is toen in elkaar gezet: eerst de onderkast, toen de bovenkast en daarna de deurtjes en plinten. De bovenkast is hoger dan het oorspronkelijk ontwerp, de nieuwe woning liet dat toe. De kastdeuren krijgen hun definitieve ontwerp: door omlijsting toe te voegen konden we toch de zachtere, maar zeer mooi gestructureerde, delen gebruiken voor het patroon in de deurtjes.

Werking van het hout

De planken hebben jaren in opslag gelegen bij de houthandel De vochtconditie is nu eenmaal overal verschillend: ook bij mij in de werkplaats onder het huis is er verschil tussen zomer en winter. Er wordt nauwelijks gestookt en de temperatuur is doorgaans tussen de 15 en 18 graden celsius. Tevens hangen er altijd waterbakken in de ruimte en een vochtmeter ter controle. Natuurlijk heeft het hout gewerkt, ook in de delen van de wandkast die al gedeeltelijk in elkaar zaten.

Montage

Bij de montage is gebruik gemaakt van de dominofrees van Festool, om zo de verschillende delen met houten pennen stevig aan elkaar te kunnen verbinden. Soms zijn er schroeven gebruikt, maar de verzinkgaten zijn altijd keurig afgedekt met ingetikte, handgedraaide eiken pennen. Indien nodig kunnen die er eenvoudig uit, bijvoorbeeld om de plint te vervangen bij beschadiging. Er is geen enkele spijker gebruikt en een minimale hoeveelheid lijm. Om de grote constructies in elkaar te kunnen klemmen is gebruik gemaakt van de werkbak als een soort “pers” en veel lijmtangen. Helaas heb ik maar één sergeant voor de hele grote einden….

Schaafwerk in soorten en maten

Elke plank is aan alle kanten met de hand geschaafd. Hier heb ik heel veel van geleerd: welke schaaf bevalt bij welk hout het prettigst, hoe belangrijk is de beitelhoek, hoe kun je van meerdere kanten schaven en wat doe je met de onvermijdelijke uitscheuring van vezels op plekken waar het hout alle kanten op springt …… een beter leerproject kon ik mij niet wensen. Alles eerst oefenen op een vergelijkbare plank en dan pas op de onderdelen van de wandkast zelf. Al gauw merkte ik dat er een paar schaven zijn waar ik het meeste naar grijp, zowel groot als klein en zowel “bevel-up” als “bevel-down”, maar altijd van een kwaliteitsmerk: Veritas en Lie-Nielsen in mijn geval. Sandra heeft ook alle soorten schaafwerk kunnen oefenen. Ze vindt dat ze nog “kracht” tekort komt, maar het gaat meer om souplesse en ervaring en dat heeft tijd nodig.

Functionaliteit boven strakheid

We hebben ervoor gekozen de functionaliteit van de wandkast te laten prevaleren boven de “perfecte gladheid”, mede vanuit de ervaring dat de kast altijd een beetje blijft werken en dat dat hoort. Uiteindelijk is alles mooi glad geschaafd en geschuurd en toch zie je overal de sporen van hoe het hout “trekt”. Ook zie je soms sporen van handwerk bij de overgang tussen hardere en zachtere delen. De onderkant van de bovenkast blijkt een beetje krom getrokken in het werk. Dit zou later met een verbindingslat tussen onder- en bovendeel van de kast moeten worden opgelost. En de deurtjes dan ?

Deurtjes in woest houtpatroon

Sandra heeft het hout vooral uitgezocht op de natuurlijke “woestheid” in het patroon. Planken die de meeste mensen juist niet willen, vanwege hun moeilijk te bewerken structuur, werden door haar bewust geselecteerd. Prachtig, maar lastig. De mooiste planken waren krom, een beetje getordeerd, hadden sporen van verkleuring door water wat in de hollingen was blijven staan en bevatten schitterende langgerekte zachtere delen die eruit zagen als een soort “golven”. Al snel leek het dat we die delen toch niet konden gebruiken, aangezien juist de deurtjes van de wandkast niet krom mochten trekken in het gebruik en de klep van de bar geen zachte binnenkant kon hebben… We selecteerden daarom in eerste instantie delen met een minder woest patroon en juist veel stevige vezels erin.

Bij het zagen van de te verlijmen panelen bleken we niet voldoende extra lengte te hebben om de deurtjes zo hoog te maken dat de lichte kromming, cg. bolling van de onderkant van de bovenkast erdoor kon worden weggewerkt. We besloten om een omlijsting toe te passen per deurtje en een verbindingslat tussen de kastdelen. Een keuze die ineens de weg opende om toch de meest zachte delen te kunnen gaan gebruiken voor de panelen van de wandkast en de deurtjes ook optisch recht te hangen !

Scheef is ook recht

Wat heerlijk om toch nog de panelen te kunnen maken waarop Sandra het hout had uitgezocht. Elk deurtje is anders, qua exacte vorm, formaat en plaatsing in de bovenkast. Met een klein mesje, raspje en schraapblaadje heb ik stuk voor stuk de zachte delen van de deurpanelen gefatsoeneerd. Aan de buitenkant, in het eindresultaat, zie helemaal niets van de “scheefheid”. De wandkast lijkt volledig recht….. het echte werk gebeurt in en achter de deurtjes van de wandkast. Het meest linker deurtje is bijvoorbeeld een beetje parallellogram geschaafd. En de scharnieren ervan zitten zo ingebeiteld, dat ze zelf een heel klein beetje scheef staan, maar daardoor hangt het deurtje recht. Dit “edele” handwerk heeft mij veel geleerd. Ik bewonder des te meer de meubelrestaurateurs die altijd te maken hebben met kromme, scheve en scheluw lopende onderdelen.

Een mooi plaatje

Eindelijk staat de Wandkast op zijn plek bij Sandra en Jasper in Utrecht. Ze zijn heel blij met het eindresultaat. De verbindingslat is helemaal recht gebleven en er zitten er alleen wat kleine uitsparingen in om de 1 mm bredere bovenkast in te kunnen opvangen. Je moet heel goed van dichtbij kijken om dat te zien.

Jasper kan zijn whisky een mooie plek geven in de stoere bar en Sandra haar boeken en snuisterijen waar ze wil. “Eigenlijk is de kast alweer te klein Pap” , vertelde ze me onlangs. Ze vindt de wandkast zelf zo mooi, dat ze het zonde vindt om delen te bedekken met de boeken….. een mooier compliment kun je tocht niet bedenken.

Onderstaande slideshow toont het hele proces: van plank tot Wandkast: