Berm Art Crafting

Een lage wandkast, een Media Meubel, gemaakt van delen van een oude Grenen servieskast, commode en Eiken vloerdelen.

---

 

Grootmoeders kast hergebruikt

Zoals zo vaak met oude meubels gebeurt, verandert het gebruik: eerst 60 jaar binnen als de servieskast, dan gedegradeerd tot 20 jaar afzien als gereeedschapkast in de schuur en tenslotte buiten neergezet… Gelukkig is deze kast niet op de afvalhoop beland, maar weer naar binnen gehaald en uiteindelijk (deels) hergebruikt voor een handgemaakt massief houten Media Meubel voor mijn nichtje Evelyn. Het Meubel geeft als het ware “een knipoog” naar haar Oma …
 

Het ontwerp: “Terug in de tijd”

Het is een lage, geloten kast met drie kleppen. De kleppen worden gevormd door ouderwetse paneeldeurtjes. Het meest rechtse deel bevat gerestaureerde delen van de oude Grenen kast; duidelijk zijn alle gebruikssporen te zien. Het middelste deel heeft ook nog oude stukjes in zich, maar ook veel nieuwere. Het Linkerdeel is helemaal “nieuw”: van tweedehands vloerdelen Eikenhout. In het middendeel bevindt zich ook nog een oude, vermaakte kastlade en het gheel staat op de gerestaureerde Grenen pootjes. Verder naar links staan er nieuwe Eiken zusjes onder. De achterwand is eveneens van gerecycled hout: van de commode van de achterkleinkinderen en van resten van de originele paneeldelen van Grootmoeders kast.
Als je blik van links naar rechts dwaalt over het Media Meubel, dan kom je van het heden, via de geboorte van de “nazaten”, in de tijd van Oma: de kast vertelt haar eigen verhaal.
 

Paneeldeur restauratie: al die spijkers !

De rechterklep van het Media Meubel is gemaakt van een oud paneeldeurtje uit de servieskast. Het deurtje was in twee richtingen behoorlijk krom. Bij het uit elkaar halen van het deurframe bleek al snel dat naast de gebruikelijke houtverbindingen er meer dan 24 ! verzonken spijkers en schroeven waren gebruikt. Een hele toer om die te verwijderen, terwijl het toch al erg beschadigde deurtje niet verder onnodig moest lijden. Zaag, beitel en frees liepen helaas beschadiging op doordat de spijkers ook op volstrekt onverwachte plaatsen bleken te zitten. Uiteindelijk heb ik een metaaldetector moeten gebruiken om grotere schade te voorkomen. Een poging om het paneel met minder kromming opnieuw in elkaar te lijmen is niet gelukt, dus zat er niets anders op dan de krommingen aan één zijde eruit te schaven door verjonging van het frame en aan de andere zijde het frame op te dikken …. en dan het hele pakket opnieuw vlak te schaven. De opdikstukken zijn verzonken aangebracht, om te voorkomen dat ze bij vlakschaven zouden uitlopen in een te dunne “lip”. Waar nodig zijn er kleine gaatjes opgevuld met pasgemaakte stukjes hout. Al het gebruikte hout komt uit de oude kast zelf, natuurlijk.

 

 

Media Meubel: Grenen en Eiken

De oude onderdelen zijn van Grenen en de nieuwe van Eiken. Het rechterdeurtje bestaat geheel uit oud hout, maar het middelste bevat ook nieuwere Eiken delen. Deze zijn gemaakt uit oude vloerdelen, die op elkaar zijn gelijmd en passend geschaafd. Oude en Niewe delen aan elkaar maken is een uitdaging, aangezien de oude delen vaak krom en scheef zijn. De oude houten platte verbindingspennen zijn daarom eerst opgedikt en opnieuw vlak en in lijn met elkaar gemaakt. De sleufgaten in de “nieuwe” Eiken delen konden daardoor redelijk recht blijven, maar het was toch een hele toer om alles passend te krijgen zonder dat het deurtje scheef trok. Het paneel is van Oud Grenen.
 

Media Meubel: deurtjes in een frame

Het model van het oude sierkader is van de Grenen delen met een steekbeitel nagemaakt op de Eiken stukken, zodat rondom dezelfde rand ontstaat. In het deurframe zitten, net als bij de eerste deur, ronde Eiken sierpennen, gedraaid uit een reststuk. Uiteindelijk waren er nog een paar paslatjes nodig om het paneel strak in het frame krijgen en een paar kleine vulstukjes in de pengaten om het uitbreken bij het schaven te voorkomen. Het tweede deurtje heeft mooi dezelfde sfeer meegekregen als het eerste. Wanneer uiteindelijk alle handgemaakte pen-gat verbindingen van het deurframe keurig in elkaar passen, is altijd een klein gelukmomentje.

 

 

Het derde deurtje is geheel van Eiken gemaakt. Het frame is van op elkaar gelijmde oude vloerdelen. Ze zijn eerst volledig vlak geschaafd (zie video hierboven), omdat ze krom “geschoteld” waren. Het paneel bestaat ook uit twee tegen elkaar gelijmde Eiken delen, teruggeschaafd tot 9 mm. Het paneel is strak in de sponning gelijmd. Best spannend zo een dun paneel, aangezien het tijdens het maken al een beetje krom trok. Dit derde deurtje is helemaal recht, omdat alle onderdelen nieuw en recht zijn en dus perfect passend gemaakt konden worden. De drie deurtjes naast elkaar zijn ruim 2,5 meter; een lang mediameubel dus !
Indiddels is de totale constructietekening van het mediameubel klaar. Waarschijnlijk moet de kast in twee delen gemaakt worden om het eenvoudig te kunnen vervoeren …. of er moet een busje aan te pas komen…

 

 

 

Eiken en Grenen kastframe op vierkante bolpoten

Toen de deurtjes klaar waren heb ik een tekening van het kastframe gemaakt. Alle “balkjes” worden gemaakt uit 2 lagen verlijmde en in repen gezaagde Eiken planken. Het zijn dezelfde oude vloerdelen, als die waarvan de deurtjes zijn gemaakt. Aangezien ik krap in het Eikenhout zit, moet er behoorlijk worden gepuzzeld om alle onderdelen eruit te krijgen ! Onderstussen heb ik van wat op elkaar gestapeld restmateriaal een blok gelijmd en daar een kopie van de oude poot uit gemaakt. Daartoe is de oude vorm overgezet op een mal en toen het blok van vier kanten ingezaagd met de lintzaag. Daarna zijn alle ingezaagde uitsteeksels met een rasp verwijderd en is de poot in vorm geraspt. Tenslotte is hij met de hand mooi glad en op maat geschuurd. Hij is iets robuster dan het origineel, omdat de scherpe hoeken er nog niet zijn afgesleten [icon icon=”smile-o”]

Het voorframe van de kast heeft sponningen voor de drie deurtjes en is 280 cm lang ! Tussen de deurtjes komen 8 cm brede frontpaneeltjes, waarvan de meest rechter van Grenen is. De deurtjes vallen iets terug in de sponning en staan op verhoogde onderstukken, om ruimte te bieden aan het openklappen. Het rechterdeel van het voorframe is van oude Grenen reststukken van de servieskast gemaakt. Zo verloopt de “verhalende tijdslijn” ook in het frame met de frontpanelen. Het goed haaks krijgen van alle verbindingen, zodat ze zonder geweld allemaal netjes in elkaar passen is een hele klus. De kleine rabatschaafjes met geleidingslatje komen hierbij goed van pas. Het gehele frame zit met pennen en gaten, gemaakt met de Domino, in elkaar.
Ook het achterframe is van Eiken en Grenen. De enige grenen balk die ik nog had was krom en gedraaid; een heftig handklusje om die weer recht te krijgen !
 

Gepatineerd ijzer beslag

De scharnieren heb ik “verouderd” door ze een half uurtje per scharnier in een oplosing van schoonmaakazijn met een eetlepel keukenzout te leggen en het scharnier op de plus en een losse spijker in de vloeilstof op de min van een acculader aan te sluiten. Tijdens dit proces komen al snel veel belletjes vrij: een mooi gezicht. Dit proces wordt ook wel patineren genoemd. De methode heb ik overgenomen van Roelant Brekelmans, die er op www.woodworking.nl tips over geeft.
 

De “zwarte” scharnieren passen zo mooi bij de op internet bestelde zwarte, “oud-ijzeren” handgreepjes. De scharnieren passen in de netjes uitgestoken sockets in de deurtjes en de stelplaten. Deze stelplaten zijn verlijmde Eiken planken met sleuven erin woorop de plaat met daaraan bevestigde deurtje gesteld kan worden in het kastframe. Het sellen gebeurt door verschuiven van de stelplaat over stokeinden die in het kastframe gemonteerd zijn. Het netjes uitmeten van alle sleuven en het mooi haaks indraaien van schroeven en bouten is geen sinecure !

De zijkanten en de achterkant van de kast worden aan de binnenkanten van het frame bevestigd, zodat ook daar een soort panelen ontstaan. De linkerzijkant wordt van Eiken, de rechter van Grenen. De vloer, uit drie delen, komt binnenin het frame te liggen en kan eruit, om bij de stelplaten te kunnen. Het massieve blad bestaat ut vloerdelen en andere oude planken met messing en groef van verschillende dikte …. Het totale blad wordt geklemd, zodat het eraf kan indien nodig.
 

 

Oude lade in ere hersteld

De oorspronkelijke lade uit grootmoeders servieskast was zwaar beschadigd door gebruik als gereedschaplade… De bodemplanken waren geweken, maar het geheel was met grote spijkers stevig in elkaar geklonken; ik heb dat zo gehouden. De lade is opgeknapt en opgehangen in een vermaakt geleiderails systeem. Voor de ophanging heb ik houten grepen gemaakt, waarmee het geheel aan het kastframe hangt. De ijzeren handgreep is in een houten draaiconstructie opgehangen, zodat de greep ingeklapt kan worden als de lade ingeschoven is. Er zit een houten veer achter de greep, zodat de greep ook recht naar voren kan blijven staan.
De lelijke plekken van de ingeslagen spijkerkoppen zijn gemaskeerd met kleine Eiken paneeltjes met dunne kopse afdekplaatjes; een knipoog naar het deurtje dat ervoor zit. De lade loopt mooi en kan net ver genoeg open om je hand erin te kunnen doen.
 

 

 

Blad uit vloerdelen

Het blad bestaat, net als de rest, ook uit een combinatie van Eiken en Grenen delen; de scheiding loopt “gekarteld” tussen rechter- en middenkastje, net als bij het frame. De Eiken vloerdelen hadden al messing en groef, maar de Grenen delen, die uit diverse plakken van de oude kast afkomstig zijn, soms niet. Er zijn dus messing en groeven gemaakt op de stukken waar ze ontbraken. Soms is er een losse messing / veer gebruikt, om wat meer flexibiliteit te hebben.
Het totale blad bestaat dus grofweg uit twee delen, die apart zijn gemaakt. Eerst het Eiken deel. Onder de planken zijn in de dwarsrichting stabilisatiebalken gelijmd, zodat het meer een geheel wordt, maar tocht nog ruimte voor uitzetting en krimp heeft.
 

Nokkenasklemming

In de stabilisatiebalken zijn houten lagerbusjes gemaakt, waardoor houten pennen lopen. Aan de buitenkant van iedere pent zit uit het midden een hardhouten nok. Als de pen gedraaid wordt veranderd de hoogte van de nok, net als bij een echte nokkenas. Door de nokken “klem” te draaien tegen de onder aan het frame vastgemaakte zadels, wordt het blad via nok en pen tegen het frame aan getrokken: een nokkenasklemming dus ! Onder het blad komen in totaal 15 nokkenassen; 12 voor klemming in dwarsrichting en 6 voor de lengterichting.
Het toepassen van deze techniek in deze kast is natuurlijk een beetje “over-the-top” maar ontzettend leuk ! Het precies in elkaar passen van alle bladdelen met sleuven, veren en pennen bleek een hele uitdaging.

Het Grenen deel is erg lastig door de slechte staat van het beperkt aanwezige hout. Een extra steunbalkje is in het frame toegevoegd om het Grenen bladdeel horizontaal op te vangen bij de aansluiting op het Eiken deel.
Het Grenen deel was “gegolfd” en bestaat uit diverse verschillende plankjes; resten uit grootmoeders kast. De “golf” is eruitgeschaafd en de verschillende plankjes zijn met zelfgemaakte pen- en groefverbindingen aan elkaar bevestigd. Er is een klein logo met objectnr. B2001 boven ingelegd. Om te zorgen dat de nokken voldoende speling ebben bij initiele plaatsing, zijn de teken nokken, zeg maar de “U-tjes” door aangelijmde lipjes iets hoger in het frame geplaatst. Om die kleine lipjes precies goed aan de U-tjes te kunnen lijmen heb ik van een stukje plankgroef een hulpstukje gemaakt.
 

 

 

Poten, bodem, lijst en draaggrepen

De voltooiing nadert. De 8 poten kunnen eronder. De vierkante bolpoten aan de voorkant en vier eenvoudiger “staanders” aan de achterkant van de kast. De bolpoten zijn tijdens het lijmklemmen keurig op hun positie gehouden door van te voren gemonteerde “tanden” als pasblokjes. De achterpoten hebben een “deuveltje” meegekregen voor robuustheid bij de plaatsing. Er zijn drie uitneembare bodems gemaakt van multiplex. Ze moeten omhoog geklapt worden als de deurtjes moeten worden gesteld, omdat je dan zo bij de verborgen bevestigingsmoeren van de stelplaten kunt. Feitelijk biedt het kastframe zelf voldoende stevigheid en zijn het blad, de deurtjes en de bodem daar demontabel en stelbaar aan bevestigd. Het moet wat mij betreft ook mechanisch / technisch een aparte constructie zijn 😀
Nadat het gehele blad rondom keurig op maat geschaafd is, gaat de Eiken stootlijst er omheen; ook hierbij wordt rekening gehouden met de uitzetting van het blad, door een groef tussen de twee bladdelen en een losse pen-gat verbinding tussen de lijstdelen. Met de lijst er omheen kan het gehele blad vlakgeschaafd en geschuurd worden. Helaas verdween daarbij het logo, dus moest het opnieuw gemaakt worden.
 

Transport

Om de kast te kunnen vervoeren zijn er twee (tijdelijke) robuuste draaggrepen aan de zijkanten van het onderframe gemaakt. Ze zijn zo gemaakt, dat ze bij het tillen zichzelf tegen de kast klemmen. De bevestiging zit uit het zicht en de grepen kunnen gemakkelijk worden losgehaald voor een volgend transport, jaren later…; ze worden meegeleverd met de kast.
Voor montage van de deurtjes en het in de olie zetten van het geheel is het frame op de grond gezet in mijn werkplaats. De deurtjes pasten prima, alleen de middelste stelplaat moest wat worden bijgesteld. Het olien vormt altijd een hoogtepunt van een project, omdat dan alle kleuren en nuances van het hout naar voren springen en het geheel een warmere uitstraling krijgt. Het meubel is 3 keer in de olie gezet.
Het is een speciale kast geworden, met een apart verhaal. Bijzonder gemaakt in vergelijking met bijvoorbeeld mijn wandkast.

Tenslotte op transport… Om de kast tilbaar te houden is de bovenplaat losgehaald en op locatie weer gemonteerd. Het Mediameubel, cq. de Nokkenaskast, staat nu mooi en functioneel te zijn bij mijn nichtje Evelyn; ze is er heel blij mee en dat was precies de bedoeling.
 

 

 

Peter van Tienhoven

 

 

 

 

---