Deze Schavenkast is gemaakt van oude resten hout. Het bestaat uit twee 60 jaar oude grenen dakkapelramen, Robinia balken gebruikt voor beschoeiing van Friese waterlopen en oude rabatdelen van de betimmering van een oud toilet. De schavenkast is helemaal handgemaakt, heeft een vintage uitstraling, met duidelijke gebruikssporen van vroeger en heeft een uniek houten sluitmechanisme.
Handgemaakte kast van oud resthout
Toen ik serieus met houtbewerking begon dacht ik een schaaf nodig te hebben om een plank glad en haaks te kunnen maken. Al snel bleek dat je voor verschillende soorten werk en hout ook verschillende schaven hebt. Ik dacht dat 5 verschillende schaven wel voldoende zou zijn: een gewone bankschaaf, zo’n ouderwets Stanley, een lange schaaf voor het vlakken van grote delen, een rijschaaf heet zoiets. Maar ook een kleinere schaaf waarvan het mes zo is geplaatst dat je ermee in de volle breedte kan schaven, een rabatschaaf of meubelmakersschaaf en een schaaf om sleuven zoals messing-groef te kunnen maken, een soort handfrees eigenlijk. Tenslotte een klein handzaam dingetje wat je in een leren foedraal altijd bij je kunt hebben voor kleine randjes af te schuinen etc….
En dat klopt ook, daar kun je alles mee doen ! Maar ja, dan moet je van elk soort de voor jouw meest geschikte kiezen… Bij dat probeerproces kwam ik in aanraking met een zeer divers arsenaal van handgereedschap. Zelfs een exemplaar uit 1895 ! Het schavenvirus sloeg toe en de bewondering voor de vaklieden uit de tijd dat er geen elektrische machines waren ook.
Diversiteit in soorten schaven
Langzaam kreeg ik door hoeveel verschillen er zijn en toch eigenlijk weer niet: in de basis zijn alle schaven gewoon houders van schaafmessen die je moet leren gebruiken. Of je nu een schaaf gebruikt waarin het mes stijl op een soort beweegbare stelsteun (“kikker”) ligt, met de geslepen zijde van het mes naar onderen (“bevel down”) of het mes ligt juist heel laag en vlak in de houder, met de geslepen kant omhoog (“bevel up”), het basisprincipe blijft hetzelfde. De gebruiksmogelijkheden verschillen echter behoorlijk. Leer de nerfrichting en het houtpatroon “lezen” en bepaal dan hoe het mes het meest effectief daar doorheen kan en zoek dan de schaaf erbij waarmee je dat het fijnste kan doen. Ja, ergonomie van de schaaf is erg belangrijk, vooral de vorm, de handvatten, en de gewichtsbalans. Maar dat leer je pas door veel oefening.
Forum Woodworking
Er is nog veel meer over schaven zelf en hun gebruik te vertellen, maar dat kunnen anderen, zoals op www.woodworking.nl of Paul Sellers, veel beter. Het internet staat vol met instructiefilmpjes en handige tips.
Ik heb moeten leren om de schaaf het werk te laten doen. Dat betekende veel oefenen met het prepareren en afstellen van de schaven, zoals vlakken van de zool en zorgen voor haaksheid van de zijflanken (vleugels) en het optimaliseren van alle stelschroeven en geleidingssleuven. Zelfs de beste schaven moeten eerst worden afgesteld. En dan de messen; een kunst om ze goed te slijpen op een slijpsteen en wetten op leer: “stroppen”. Voorzichtig ben ik aan het experimenteren met het veranderen van de slijphoek, de “vouw” en het afronden van de zijkanten. Het slijpen gaat inmiddels redelijk goed.
Ideale plaats voor het opbergen van de schaven: de Schavenkast
Toen ik de smaak te pakken kreeg en wat serieuze vooruitgang ging boeken in het schaven zelf bedacht ik dat deze koningin van de handmatige houtbewerking een mooie slaapplaats verdient: een handgemaakte Schavenkast
Het maken van de schavenkast werd een project waarin ik veel zou moeten schaven in verschillende soorten hout. En dat was nu net de bedoeling ! Het harde, grillige en knoestige Robinia vroeg een andere aanpak dan Grenen of Eiken. Ik blijk het fijnste te werken door het gebruik van diverse schaven naast elkaar op eenzelfde stuk hout, afhankelijk van de hardheid en nerfrichting. Voor het rechte schaafwerk, het “vlakken” ontstond zo vanzelf een soort “top 5” van schaven die ik altijd pak 🙂
In bovenstaande slideshow is de bouw van de schavenkast te volgen.
Bouw van de kast: veel schaafwerk
Eerst de (minstens) 60 jaar oude grenen ramen, komend uit de dakkapel aan de dijkkant van mijn woning, waarvan de onderdorpels waren doorgerot, restaureren door nieuwe Robinia delen in te voegen. Deze zijn middels met hand gebeitelde pen-gat verbindingen gemonteerd. De ramen zijn haaks- en op de gewenste maat geschaafd en daarna heb ik er een Robinia kozijn omheen gemaakt. Dit Kozijn diende als basis voor de kast. De Kast loopt in een wigvorm, onder een hoek van 7.2 graden, omdat ik bij de voorgenomen dwarsplaatsing tussen muurcontactdozen zo toch makkelijk in de kast kon blijven kijken. De hoek werd eigenlijk bepaald door de plaatsing en de inrichting van de kast. Verbindingen en paneelranden moesten nu allemaal onder een hoek van 7.2 graden geschaafd worden; een leuke opgave !
Het gehele frame is gelijmd, gebruik makend van de kleminrichtingen op mijn handgemaakte werkbank (bankschroef versus pennen); dat werkt echt prettig, omdat dat gelijk ook je vlakke tafel is.
Er zitten dwarsverbindingen daar waar ik panelen of planken wil kunnen bevestigen. De hoogte tussen de planken is bij het ontwerp bepaald op basis van de grootte van de schaven die ik in de schavenkast wil kunnen opbergen.
Panelen in vakwerk
Eindelijk had ik nu ook de noodzaak om verlijmde panelen te gaan maken. Alle zijpanelen en planken zijn gemaakt uit zulke verlijmde panelen. In de panelen moeten de onderdelen echt perfect op elkaar passen, er mag geen straatje licht “tussendoor” kunnen, alvorens ze te lijmen in de werkbankklemmen. Het frame steekt overal iets uit ten opzichte van de panelen en planken. Dit geeft de kast de robuustheid van een soort “vakwerkhuis” en biedt de mogelijkheid om schaven staand te laten steunen tegen opstaande randjes en de messen te beschermen tegen stoten op de ondergrond.
Toen de schavenkast in elkaar zat heb ik hem in de Danish oil gezet. Het contrast tussen de verschillende soorten hout komt zo mooi uit. De deuren heb ik voorzien van “refurbished” hang/sluitwerk uit de oude dakkapel. Ik heb het sluitwerk aangepast aan de maatvoering van deze kast en er passende Robinia sluitingen bij gemaakt, en vervolgens dit gemonteerd met houten pennen.
Tweede leven
Het geheel is een mooie oude schavenkast geworden die uitstekend geschikt is voor zijn gebruiksdoel: het veilig opbergen van de koningin onder het houtbewerkingsgereedschap. Mijn schaven genieten er van.
NB. Een derde leven als servieskast in een nostalgische keuken behoort tot de mogelijkheden 🙂
Peter van Tienhoven
Mooi beschreven, door het maken van de kast worden deschaven zelf nog meer gewaardeerd.